Gevolgen voor doelwit

Stress. Iedereen denkt eraan maar wat veroorzaakt stress? “Stress Management” opleidingen leggen zelden de nadruk op de oorzaken van de stress. De enige echte manier om stress aan te pakken is de oorzaken van stress te identificeren en juist die oorzaken te verminderen of zelfs te elimineren.

Het wordt dikwijls niet erkend dat er eigenlijk twee soorten stress zijn: positieve stress die kan ontstaan in een beheerste werkomgeving en die aanleiding kan geven tot betere prestaties en negatieve stress die resulteert in stressgerelateerde ziekten en het gevolg is van een slecht georganiseerde werkomgeving waar incompetente mensen anderen pesten om hun eigen tekortkomingen te verbergen. Wanneer mensen klagen over stress dan betekent dit dikwijls negatieve stress.

Stress is niet het onvermogen van de werknemer om een hoge werkdruk of de ongewenste aandacht van collega’s of superieuren aan te kunnen. Stress is het gevolg van het falen van de werkgever om een veilige werkomgeving te creëren en te onderhouden.

Gevolgen van stress

Er zijn bibliotheken vol geschreven over de symptomen van stress. De hier aangehaalde lijst is slechts een fractie ervan:

• Voornaamste symptomen: Stress, angst, slapeloosheid, vermoeidheid (inclusief Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)), trauma

• Fysieke symptomen: Gereduceerde immuniteit voor infecties wat resulteert in veelvuldig verkouden zijn, hoesten, griep, klierkoorts, enz… (vooral tijdens verlof), pijn (zonder duidelijke oorzaak wat als oorzaak stress zou kunnen suggereren), rugklachten, hoge bloeddruk, pijn in de borststreek, hoofdpijn en migraine, hartkloppingen, beven, hormonale problemen (verstoorde menstruatiecyclus, libido, impotentie), fysieke gevoelloosheid (in vingers, tenen), emotionele ongevoeligheid (geen vreugde en liefde kunnen ervaren), huidirritaties, …

• Psychische symptomen: Paniekaanvallen, reactieve depressie, zelfmoordgedachten, zenuwinzinking (dit is een psychisch letsel en geen ziekte), vergeetachtigheid, slechte concentratie, flashbacks en herbelevingen, overdreven schuldgevoelens, ongewoon angstig, gevoel geïsoleerd te zijn, onzekerheid, wanhoop, …

• Gedragssymptomen: Huilerig, irriteerbaar, woede-uitbarstingen, obsessief gedrag (de ervaring neemt je leven over), overdreven hoogwaakzaamheid (niet te verwarren met paranoia), krabben of andere tics, excessief nagelbijten, druggebruik, fobieën, …

• Effecten op persoonlijkheid: Zelfzekerheid en zelfwaarde aan diggelen, laag zelfbeeld, verlies van alle zelfrespect, …

De reactie op stress: “Fight or flight” of “Vechten of vluchten”

Deze reactie op stress is normaal gesproken aan de orde voor fysiek gevaar (oog in oog staan met een wilde tijger). Vandaag wordt dit mechanisme echter meer en meer actief bij psychisch gevaar (pesterijen, intimidaties, misbruik, stalking, …) waarvoor het niet bedoeld was. Deze reactie kan ook geactiveerd worden bij de anticipatie van weinig waarschijnlijke gebeurtenissen of gebeurtenissen op lange termijn en niet levensbedreigende zaken zoals financiële problemen, file, jobzekerheid, boetes bij het parkeren, …

Verschillende mensen reageren elk op hun eigen manier bij verschillende stressoren. Nochtans zijn er op zijn minst 4 factoren die de ernst bepalen hoe we stress ervaren:

• Controle: Personen zullen stress ervaren in de mate waarin ze ervaren dat ze de stressoren niet kunnen controleren. Op het werk heb je als werknemer geen enkele controle op je management.

• Voorspelbaarheid: Personen zullen stress ervaren in de mate waarin ze niet in staat zijn de stressor te voorspellen. Pesters zijn bekend omwille van het onvoorspelbaar karakter van hun technieken.

• Verwachting: Personen zullen stress ervaren in de mate waarin ze ondervinden dat de situatie niet verbetert en niet zal verbeteren. Een pestsituatie wordt doorgaans steeds erger , zeker indien men inzicht begint te krijgen in de oorzaken van de pesterijen.

• Ondersteuning: Personen zullen stress ervaren in de mate waarin ze ondersteuning missen zoals van collega’s, management, vakbond, partner, familie, vrienden en kennissen, hulpverleners, hogere instanties en de wet.

Eens een reactie op stress is geactiveerd zal de energie van het lichaam afgevoerd worden daar waar het het meest nodig is. Hartritme, bloeddruk en ademhalingsfrequentie gaan daarom omhoog. Alle niet-essentiële lichaamsfuncties worden afgesloten en werken dan nog op een gereduceerd niveau zoals de spijsvertering, groei, seksuele systemen (menstruele cyclus, libido, testosteronproductie, …), immuunsysteem, opslag van vetten, enz… Als een reactie op gevaar zullen alle reserves van glucose, proteïnen en vetten vrijgegeven en aangesproken worden (van spieren, vetcellen en lever) zodat energie in overvloed aanwezig is voor de spieren die noodzakelijk zijn om het gevaar te trotseren of te kunnen vluchten. In heel extreme gevallen van stress zullen de darmen en de blaas spontaan hun inhoud beginnen evacueren en de stank helpt trouwens ook om potentiële aanvallers af te houden. Er is namelijk geen enkel nut aan vertering, voortplanting en een immuunsysteem als je toch binnen de 10 minuten verscheurd zult worden door de wilde tijger. De energie kan beter gebruikt worden om te vermijden net zelf op het menu te komen van de tijger.

In het geval van pesten op het werk kan het vooruitzicht van te gaan werken of de pester horen aankomen of eraan denken een stressreactie uitlokken waarvan niet kan gevlucht worden, noch is het gepast om ertegen te vechten. Bij herhaald pesten bereidt het lichaam zich telkens voor op een fysieke reactie die er nooit komt zodat zo de bovenstaande “onnuttige” lichaamsfuncties langdurig te weinig geactiveerd worden. Langdurige problemen met spijsvertering, groei, menstruele cyclus, libido, immuunsysteem, … zijn dan dikwijls het gevolg ervan.

Vermoeidheid

De vermoeidheid die het gevolg is van het pesten is natuurlijk onmiddellijk te begrijpen als je weet dat het “Vecht of vlucht” mechanisme uiteindelijk voor zeer lange perioden kan aanwezig zijn en soms zelfs semipermanent. Het mechanisme is voorzien voor kortstondige perioden en wanneer het dan toch actief is voor een lange tijd, dan resulteert dat in een fysieke, mentaal en emotioneel leeglopen van de batterijen. De energie die opgeslagen is onder de vorm van proteïnen, triglyceriden en glycogeen is snel omgezet in aminozuren, glucose en vetzuren om het lichaam te helpen bij het behandelen van de dreiging.

Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS)

Vele mensen vertonen symptomen analoog aan die van het chronisch vermoeidheidssyndroom. De belangrijkste symptomen zijn:

• Overweldigende vermoeidheid

• Pijn in de gewrichten en spieren zonder duidelijk aanwijsbare reden

• Sporadische uitbarstingen van energie gevolgd door uitputting en spierpijnen

• Niet kunnen concentreren

• Slecht geheugen, slechte zinsconstructies, woorden

• Humeurschommelingen met inbegrip van depressies en woede-uitbarstingen

• Afkeer van luide geluiden en fel licht

• Slaapstoornissen (overdag slapen en ’s nachts wakker zijn)

• Evenwichtsstoornissen

• Onhandig zijn, moeilijkheden om kleine voorwerpen op te rapen of vellen papier van elkaar te verwijderen

Men stelt dat rusten het enige is wat echt kan helpen. Beweging wat voor “normale” mensen wel energie kan geven is niet effectief bij CVS.

Prikkelbare-darmsyndroom

Het prikkelbare-darmsyndroom is een klassiek symptoom van stress. Het is geen ziekte maar een functionele stoornis van het spijsverteringsstelsel. Sommige etenswaren zoals volkoren en vet kunnen een intense spasme veroorzaken van de darmen die resulteert in buikpijnen, maagkrampen, misselijkheid, diarree, … De oorzaak hiervan is nog onbekend en kan op elke leeftijd beginnen zonder duidelijke reden maar dikwijls (niet wetenschappelijk) is langdurige stress wel aanwezig.

Psychisch letsel

Met de tijd zullen de symptomen zoals hierboven beschreven lijden tot een psychisch letsel hetgeen niet mag verward worden met een psychische ziekte. Ondanks een oppervlakkige overeenkomst zijn er vele uitgesproken verschillen tussen beide:

1. Een mentale ziekte is verondersteld inherent te zijn (intern) terwijl een psychisch letsel een oorzaak heeft (iets of iemand) van buitenaf die verantwoordelijk is (extern).

2. Een letsel wordt zeer waarschijnlijk beter (zoals een wonde).

3. Een persoon die lijdt aan een mentale ziekte zal een reeks symptomen typisch voor die ziekte vertonen (paranoia, schizofrenie, hallucinaties, …) maar niet van een psychisch letsel. Een persoon met een psychisch letsel zal symptomen vertonen typisch voor een letsel (hypervigilantie, overgevoeligheid, obsessiviteit, irriteerbaarheid, vermoeidheid, slapeloosheid, …) maar niet voor een mentale ziekte.

Reactieve depressie

Eén van de symptomen van een psychisch letsel is reactieve depressie (het is een reactie op een externe gebeurtenis). De mechanismen van een reactieve depressie zijn verschillend van die van een klinische depressie en een mentale ziekte. Als je als depressief wordt bevonden omwille van pesterijen zorg er dan voor dat het als een reactieve depressie wordt beschreven. Het woord depressie wordt doorgaans automatisch (verkeerd) geïnterpreteerd als een klinische depressie.

De valstrik

De symptomen die gepaard gaan met gepest te worden zullen uiteindelijk in uw directe omgeving zichtbaar worden en mensen (die al dan niet van uw pestsituatie afweten) kunnen zich dan vragen beginnen stellen. Op dit moment zullen pesters proberen om u af te schilderen als psychisch ziek met als doel om hun verantwoordelijkheid te ontwijken voor het letsel dat zij u hebben aangedaan.

Om met deze valstrik om te gaan is het belangrijk dat je het volgende zegt bij elke gelegenheid dat men allusie maakt op je verstoorde mentale toestand: “De toestand van mijn mentale gezondheid is een rechtstreeks gevolg van het gedrag van persoon X ten opzichte van mij gedurende de laatste X maanden”.

Als de pester en werkgever aandringen om je als mentaal gestoord af te schilderen voeg dan laster en eerroof bij als klacht in je dossier. Als de arts je toestand beschrijft als mentaal gestoord, stel dan zijn competentie in vraag aangezien hij/zij niet in staat is het verschil te maken tussen een psychisch letsel en een psychische ziekte.

Post Traumatische Stress-stoornis (PTSS)

Dit is een normale emotionele reactie op een zeer ingrijpende en choquerende gebeurtenis. Het is een normale reactie op een abnormale situatie. Deze stoornis wordt beschreven door het zogenaamde DSM-IV, de vierde editie van het diagnostisch en statistisch handboek van de Amerikaanse Psychiatrische Vereniging. Dit letsel wordt in deze editie ook veroorzaakt door een accumulatie van kleine gebeurtenissen in plaats van uitsluitend één zware aangrijpende gebeurtenis.

Zelfmoord

Mensen die gepest worden hebben dikwijls overeenstemmende karakteristieken zoals het niet grijpen naar geweld of juridische stappen om conflicten op te lossen, en een tendens om de woede intern te beleven en niet naar de buitenwereld toe. In zichzelf gekeerde woede is een erkende oorzaak van depressie. Als dit lang genoeg duurt zal de interne woede zich tot een punt ontwikkelen dat er 1 van drie dingen kunnen gebeuren:

1. Het doelwit begint in extreme mate alle symptomen van stress te uiten

2. Het doelwit begint de woede op zichzelf uit te werken en begint zichzelf te pijnigen of overdadig drugs en alcohol te gaan gebruiken, of nog door zelfmoord te plegen

3. In uitzonderlijke gevallen kan het doelwit alle pedalen verliezen en beginnen “flippen”. Deze beginnen dan dezelfde symptomen te gaan uiten als de pesters en ook in extreme vorm. Zeer uitzonderlijk maar bekend is dat het doelwit naar de werkvloer terugkeert en een bloedbad aanricht.

Hoeveel zelfmoorden bij volwassenen zouden veroorzaakt zijn door pesterijen op het werk?PESTEN (het afwijzen en ontkennen van het effect van zijn gedrag op iemand anders)

Veroorzaakt

Langdurige NEGATIEVE STRESS (psychisch letsel)

Met inbegrip van

REACTIEVE DEPRESSIE (de oorzaak is uitwendig – iets of iemand is verantwoordelijk)

Wat resulteert in

Verstoorde objectiviteit

Wat leidt tot

GEDACHTEN over zelfmoord (aanzien als psychisch gestoord zijn)

En uiteindelijk

ZelfmoordPOGING (kreet voor hulp)

Wat kan eindigen in

ZELFMOORD (moord)

Het is mogelijk dat vele zelfmoorden het resultaat zijn van pesterijen, maar de onwetendheid van het doelwit, het niet (h)erkennen van wat er gaande is, de traumatisering, de ontkenning van anderen, de leugens van de pester en de algemene onwetendheid van de maatschappij voorkomt dat de eigenlijke oorzaak aan het licht komt.